لالجین شهر سفال

لالِجین پایتخت سفال ایران است. شهر لالجین یکی از قطب‌های گردشگری استان همدان و به عنوان مرکز سفال و سرامیک در خاورمیانه شناخته شده است.

لالجین یکی از شهرهای شمالی استان همدان است که در شهرستان بهار واقع شده و با جمعیتی حدود 20 هزار نفر به عنوان دومین شهرستان بهار شناخته می‌شود.

لالجین در 5 کیلومتری بهار و 17 کیلومتری همدان واقع شده و ساکنان لالجین به لهجه‌ای خاص از زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند که نسبتاً با گویش مردم آذربایجان متفاوت بوده و از نظر لحن تکلم به ترکی قشقایی‌های فارس و ترکی شاهسونی‌های استان‌های قم و مرکزی نزدیک است.

 بر طبق اسناد به‌دست‌آمده از حفاری‌های چهارراه مرکزی لالجین، همچون سنگ‌قبرهای متعلق به قرن پنجم هجری که هم‌اکنون در موزهٔ تپه هگمتانه همدان نگهداری می‌شوند، پیشینهٔ استقرار و سکونت در این ناحیه، فراتر از سدهٔ پنجم هجری است.

شهر لالجین در دشت نسبتاً همواری واقع شده و رودخانهٔ قره چای در شمال و رودخانه یکه چای در جنوب آن جریان دارد. این منطقه از لحاظ آب‌های زیرزمینی بسیار غنی بوده و ساکنان آن به ایجاد چاه‌های عمیق و نیمه عمیق روی آورده‌اند.

اغلب ساکنان به کشت انگور یاقوتی، جو، چغندر لبویی، سیب‌زمینی و گندم بنفش اشتغال دارند. پیش‌تر آبیاری باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی شهر از طریق چشمه‌ها، رودخانه‌ها و کاریزها صورت می‌گرفته که هنوز هم برخی از کاریزهای تاریخی مربوط به دورهٔ صفویه در شمال و شمال غرب شهر دیده می‌شوند.

لالجین در طول تاریخ دو بار به‌شدت ویران شده است که یکی در حمله مغول‌ها و دیگری در یورش افغان‌ها. یورش افغان‌ها به سرکردگی محمود افغان از رئیسان طایفهٔ غلجایی که در اواخر دورهٔ صفویه به شهرهای بزرگ و کوچک ایران همچون اصفهان، قزوین و کاشان تاخته و به کشتار و چپاول مردم پرداختند، ویرانگرتر از سایر موارد بوده‌است چراکه هنوز هم کلمات اوغان (افغان) و ازبک در ذهن سالخوردگان تداعی ترس را به همراه دارد.

از آثار تاریخی لالجین می‌توان به مسجد جامع مهاجران اشاره کرد که این مسجد در بخش لالجین و بافت قدیمی شهر مهاجران واقع و قدمت آن به دوره قاجار برمی‌گردد و دارای ستون‌های متعدد سنگ، سقف گنبدی شکل و دارای حیاطی بزرگ است.

پل مهاجران یکی از زیباترین پل‌های شهرستان بهار و استان همدان است که قدمت آن مربوط به اواخر عهد صوفیان و اوایل عهد قاجار است که این پل در بخش لالجین و ورودی شهر مهاجران و بر روی رودخانه فصلی قره چای بنا شده و همچنین ارتباط بین روستاهای کوشک‌آباد، راه هموار، رایکان‌علیا و رایکان‌سفلی را فراهم می‌کند.

از مشخصات بارز پل مهاجران طول زیاد آن حدود 55 متر و تنوع در مصالح به‌کار رفته در آن است که به گفته اهالی منطقه سازنده و بانی این پل یک زن خیر بوده که به همین دلیل به “خانم کرپی” مشهور است.

 تولید صنایع دستی در این شهر

لالجین از مراکز عمده ساخت سفال و سرامیک ایران و جهان به‌شمار می‌رود و محصولات هنرمندان آن علاوه بر شهرهای دور و نزدیک ایران به بسیاری از کشورهای دیگر صادر می‌شود. سفالینه‌های ساخت لالجین بسیار متنوع است و انواع ظروف تزئینی و مصرفی را شامل می‌گردد (کارگاه‌هایی که در زمینه ساخت سفال و سرامیک فعالند، طبق آمار اتحادیه صنف سفال و سرامیک (آبان ۱۳۸۵) بالغ بر ۶۸۳ واحد است).در سال‌های اخیر به علت تفاوت نسبی در عرضه و تقاضا و دشواری ساخت مصنوعات سفالین و نیز کاهش یا عدم کاربرد برخی از سفالینه‌ها تمایل به ساخت ظروف تزئینی بیشتر شده‌است و خطر نابودی، بعضی از شاخه‌های سفالگری را تهدید می‌کند.

جمعی از هنرمندان لالجینی به نقاشی بر روی سفالینه‌ها اشتغال دارند. نقاشی بر روی سفال به دو شکل است:

الف) کار با رنگهای پلاستیکی و روغنی

ب) استفاده از رنگدانه‌های معدنی که بعد از پخت سفالینه‌های منقوش در کوره، نقش و نگارها ثابت خواهندبود. نقاشی با رنگهای قابل پخت، به چند روش است که می‌توان از آن جمله به نقاشی زیرلعابی و رولعابی اشاره کرد.

در چند سال اخیر روشی برای تزئین سفالینه‌های این شهر ابداع شده که اصطلاحاً مینایی یا برجسته نامیده می‌شود. امروزه با ابداع این روش، توجه هنرمندان لالجینی به جنبهٔ هنری در نقاشی سفالینه‌ها بیشتر شده‌است.