سفالگری یکی از صنایع دستی مهم و محبوب در بین مردم ایران بوده است.این هنر به خصوص در بین مردم لالجین همدان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است.به گفته باستان شناسان و مورخان،قدمت سفالگری در لالجین به حدود ۷۵۰۰ سال پیش باز میگردد.حفاریهایی که در سالهای اخیر در تپه ی هگمتانه انجام شده نشان می دهد که لالجین در زمان باستان مرکز مهم تولید سفال و سرامیک در خاورمیانه به شمار می رفته است. در نهایت لالجین توانست در سال ۱۳۹۵ عنوان شهر جهانی سفال را از آن خود کند.
سفالگری در لالجین در سالهای اخیر دستخوش تغییرات بزرگی از جمله تغییر در ترکیبات رنگ آمیزی، هم به شیوه ی سنتی و هم صنعتی و نیز ابداع کوره های مدرن که جایگزین مناسبی برای نوع سنتی آن به شمار می آید، شده است.
سفالگری در لالجین یک صنایع دستی پویا به شمار می رود و رابطه مستقیمی با رشد اقتصادی، شکوفایی کسب و کار، توسعه صادرات غیر نفتی، حفظ و اشاعه ی میراث فرهنگی و معرفی هویت و تمدن حقیقی ایران به جهان دارد.
این سفالینه ها بسیار متنوع بوده و انواع ظروف دکوری، مصرفی و دکوری_کاربردی را شامل می گردد.
نقاشی بر روی سفالینه ها از جمله هنرهایی است که توانسته توجه علاقمندان زیادی را در زمینه صنایع دستی در بخش تولید این محصولات به خصوص در دهه های اخیر به خود جلب کند. نقاشی بر روی سفال به دو شکل است:
الف) کار با رنگهای پلاستیکی و روغنی
ب) استفاده از رنگ دانه های معدنی که بعد از پخت سفالینه های منقوش در کوره، نقش و نگارها ثابت خواهد شد.
در سالهای اخیر نوع خاصی از سفال لعاب برجسته رونق فراوانی یافته و توانسته در بین علاقمندان محصولات هنری دست ساز به جایگاه قابل اعتنایی در داخل و خارج از ایران دست یابد.
این محصولات به سفال میناکاری یا سفال لعاب برجسته مشهورند اگرچه نام صحیح این هنر میناکاری است. منشا این هنر اصفهان می باشد(میناکاری اصفهان روی فلز انجام می گیرد) که به تدریج به لالجین همدان راه پیدا کرد و هنرمندان لالجینی این هنر را بر روی سفال پیاده کردند. این هنر با الهام گرفتن هنرمندان لالجینی از لعاب کاری و نقاشی های اسلیمی و تذهیبی بر روی کاشی های مساجد نشات گرفته است.
برای تولید این محصولات زیبا، ابتدا این ظروف توسط سفالگران به روش سنتی یا با استفاده از چرخ سفالگری تولید و پس از پخت در کوره های برقی یا گازی در اختیار میناکاران قرار میگیرند.
پس از آن طرح مورد نظر با استفاده از شابلون های مخصوص میناکاری روی سفال پیاده می شود. در مرحله ی بعد این طرح ها توسط سیاه قلم(پودر سیاهرنگ با ترکیبی خاص در حلال روغن مخصوص) که درون ابزاری قطره چکان مانند با نام عامیانه پمپ که روی آن یک سوزن تعبیه شده ریخته می شود، نقاشی می گردند. این خطوط منقوش سیاهرنگ در واقع نوعی مرز بندی جهت مخلوط شدن رنگهای لعابی در مرحله ی بعد است.
پس از تکمیل طرح اولیه، این نقوش باید لعاب کاری شوند. به این صورت که میناکار لعاب موردنظر خود را که ترکیبی از رنگهای معدنی( اکسیدهای فلزی) با پودر سیلیس است در داخل پمپ رنگ میریزد و داخل نقوش طراحی شده ی مرحله ی قبل را با این رنگهای متنوع و زیبا(در ۱۴ رنگ اصلی) پر می کند.
سفالینه های لعاب شده باید لابه لای پشم شیشه جابجا شوند، ضربه نخورند و در صورت امکان از تماس مستقیم دست با آنها جز برای مرحله ی پیستوله پاشی و کوره گذاری خودداری شود.
در پیستوله پاشی محلولی از پودر سیلیس(با نام عامیانه فِرِد) در آب تهیه شده که با استفاده از دستگاه پیستوله و پمپ باد روی ظروع لعاب شده و به خصوص قسمتهایی از سفال که بدون لعاب است پاشیده می شود. فرد سفال را براق و ضد آب میکند.
در نهایت این ظروف در کوره ای با حرارت ۹۰۰ تا ۹۵۰ درجه سانتی گراد پخته می شوند. این پروسه(گرم شدن کوره، پخت رنگها و سرد شدن مجدد کوره) معمولا ۲۴ ساعت زمان می برد.
محصول نهایی در هنر میناکاری روی سفال، تولید ظروفی چشم نواز با زیبایی منحصر به فرد است که می تواند هر علاقه مند به هنری را به وجد آورد.
